Nieuws
Het bouwteam is bezig aan een revival. Ook bij waterschappen. Zo draagt het bouwteammodel op verschillende manieren bij aan de marktvisie van waterschappen. Maar, is er nog ruimte voor evolutie en optimalisatie? Onze contractmanagers Karel Gelsing en Peter Remmerswaal en commercieel projectmanager Jeroen Bakker denken van wel.
Eerst een stukje historie. Want, het bouwteam is zeker geen nieuwigheid. Al in de jaren ‘50 en ‘60 van de vorige eeuw werd er volop gewerkt in bouwteamverband. De tijden van wederopbouw en woningbouw vroegen om samenwerking tussen opdrachtgever en opdrachtnemer. Zo kon er sneller worden gewerkt, was er meer continuïteit in het bouwproces en werden technische raakvlakken beter beheerst.
‘Zo stoeien beide kanten al meer dan twintig jaar met begrippen als risicoverdeling en ontwerpaansprakelijkheid’
Ondanks de voordelen raakte deze manier van samenwerken gaandeweg de jaren in het slop. Onder meer omdat de Nederlandse bouwcultuur eind jaren ’80 en eind jaren ’90 wijzigde. Marktdenken, privatisering en zeker ook de bouwfraude zorgden ervoor dat er andere contract- en samenwerkingsvormen kwamen bovendrijven. Contractvormen waarin opdrachtgever en markt meer op afstand van elkaar kwamen te staan.
Toch mag het bouwteam zich in de laatste jaren verheugen op een gestegen populariteit. Ook omdat de afstand tussen opdrachtgever en markt niet altijd tot het beoogde resultaat leidde. Jeroen: ‘Zo stoeien beide kanten al meer dan twintig jaar met begrippen als risicoverdeling en ontwerpaansprakelijkheid. En een samenwerking op basis van controle en conflictmodel haalde van beide kanten niet altijd het beste naar boven.’
Marktvisie van waterschappen
De revival van de bouwteams zien we ook terug bij de waterschappen. Karel: ‘Een ontwikkeling die naadloos aansluit bij de marktvisie (2014) van de waterschappen. Hierin staan doelstellingen zoals: creëren van maximale maatschappelijke waarde; de mens centraal; de zorg voor een gezonde bouwkolom. Het bouwteam voorziet in de invulling van meerdere aspecten uit de marktvisie.’
Zo biedt het bouwteam ruimte aan innovatie. De inbreng van gezamenlijke kennis zorgt ervoor dat de maatschappelijke waarde stijgt. Jeroen: ‘De samenwerking op basis van gelijkheid en vertrouwen geeft invulling aan het thema: de mens centraal.
‘Het contractmodel zorgt voor een mooi werkklimaat waarin elke deelnemer z’n kennis en z’n passie kwijt kan’
Het samen evenwichtig verdelen van de risicobeheersmaatregelen en een eerlijke prijs voor het werk dragen bij aan een gezonde bouwkolom. De vraag rijst of we met het bouwteam een heilige graal hebben geschapen en er geen optimalisaties meer mogelijk zijn.’ Peter: ‘Het antwoord hierop is niet zo eenvoudig. De markt beweegt continu, ervaringen leiden tot nieuwe inzichten en projecten vragen om maatwerk. Toch zijn er wel degelijk aandachtspunten om de bouwteams verder te ontwikkelen.’
Verschillende contractmodellen
Het verschil in contractmodellen is daar één van. Zo is er in 2020 een nieuw contractmodel voor bouwteams opgesteld om de invulling van de marktvisie van de waterschappen te voorzien. Hoewel dit model na consultatie van diverse partijen tot stand kwam, voelde Bouwend Nederland toch de behoefte om in 2021 een eigen model te presenteren. Karel: ‘Los van de discussie welk model ‘beter’ is, geeft dit wel aan dat er verschil van inzicht is. Voor iedere contractmanager geldt dan ook dat hij de verschillende standpunten moet meenemen in de overwegingen bij het opstellen van het bouwteamcontract (ontwerpfase) en de voorwaarden bij de opvolgende fase, de realisatie’
Ketensamenwerking
Nog zo’n aandachtspunt: ketensamenwerking. Peter: ‘Opdrachtgevers gaan vaak bouwteamovereenkomsten aan met partijen die procesmatig goed onderlegd zijn en kennis en ervaring hebben van bouwen. Dieper in de keten, bij toeleveranciers en onderaannemers, is meer specialistische kennis aanwezig, maar wel over een kleiner deel van de scope. Toch worden beheersmaatregelen en de gevolgen van falen vaak nog doorgelegd naar deze partijen.’ Dit leidt tot een scheve risicoverdeling. Peter: ‘Dit pleit ervoor om dieper in de keten te zoeken naar een evenwichtige verdeling van risico’s en beheersmaatregelen. Ook deze partijen moeten kunnen vertrouwen op maatwerk en transparantie in de (leverings-) voorwaarden.
Organisatiemodel
Tot slot is er het organisatiemodel. Want hoe leg je de brug tussen ontwerp- en realisatiefase. Karel: ‘Vaak wordt in de tweede fase gekozen voor de IPM-rollen die in geïntegreerde en in traditionele contracten toegepast worden. Dit kan leiden tot oud gedrag. Beter lijkt het om de samenwerking die je in de ontwerpfase hebt opgebouwd, door te zetten naar de uitvoeringsfase. Dit betekent dat ook dan de techniek en de inhoud centraal staan en dat de technisch manager leidend is.’ In de ideale situatie verschuift de rol van de contractmanager die dan meer gericht is op relatiemanagement.
Het bouwteam brengt opdrachtgevers en markt dichterbij elkaar. En dat niet alleen. Jeroen: ‘Het contractmodel zorgt voor een mooi werkklimaat waarin elke deelnemer z’n kennis en z’n passie kwijt kan. Dit resulteert in projecten met een hogere kwaliteit en tevreden medewerkers.’ Karel vult aan: ‘En zeker wanneer je oog hebt voor de aandachtspunten geef je een bouwteam nog meer inhoud. Hiermee lever je een waardevolle bijdrage om de doelen uit de marktvisie te realiseren.’
Waterschappen opereren steeds vaker met aannemers en ingenieurs in bouwteamverband. Hiermee verdwijnt de afstand tussen waterschappen en de markt. En dat niet alleen. Het is ook een samenwerkingsvorm die zorgt voor betere oplossingen, meer kwaliteit en een soepeler proces. Wij vroegen drie opdrachtgevers naar hun ervaringen.
‘Alle kaarten moeten op tafel’
‘Bij de bouw van een vispassage in Doesburg hebben we in bouwteamverband gewerkt. We kozen hiervoor omdat wij snel wilden doorpakken en niet eerst een contractvoorbereiding van een half jaar wilden doorlopen. In deze samenwerkingsvorm is het belangrijk dat iedereen van meet af aan z’n kaarten op tafel legt: risico’s, budgetten en oplossingen. Dit is even wennen, maar als iedereen hetzelfde erin staat, werkt het goed. Want, of je nu opdrachtgever of opdrachtnemer bent: samen wil je er een mooi project van maken. Hoe gaan wij die vispassage realiseren, hoe optimaliseer je het ontwerp en breng je de bouwkosten omlaag? Je kijkt en denkt kritisch met elkaar mee. Samen kom je tot oplossingen, die je in je eentje niet had bedacht. Natuurlijk spring je niet samen het diepe in. Je stelt op voorhand eisen aan het eindresultaat. Zo kwamen wij met de aannemer overeen dat wat overbleef uit het risicobudget, in het project werd gestoken. Via een open boekhouding liet de aannemer zien hoe hij dit budget besteedde. Aan het einde van de rit ontstond er extra ruimte voor wensen om de passage beter in de omgeving in te passen. En zo maak je samen een mooier project.’
‘Ideaal wanneer je niet tot drie cijfers achter de komma weet, wat je wilt hebben’
‘Niet elk project is geschikt voor het bouwteammodel. Wij hebben bijvoorbeeld een intern ingenieursbureau dat veel technische kennis omtrent rioolwaterzuiveringen in huis heeft. RWZI-projecten kunnen wij uitstekend in een traditioneel contract gieten. Het wordt anders wanneer je niet tot drie cijfers achter de komma weet wat je wilt hebben. Zo zijn wij nu bezig met de bouw van een chemische gaswasinstallatie. Typisch zo’n project waarvoor je specialistische marktkennis nodig hebt. De voorbereidingsfase doorlopen wij daarom in bouwteamverband. Een aanpak die in dit geval prettiger werkt dan op basis van een UAVgc-contract. In plaats van zelf twee jaar studeren op een plan en dan pas de markt opgaan, zit alle kennis die je nodig hebt, met jou aan tafel. Dit maakt het uitvoeringsontwerp sterker. Je hebt hierdoor beter inzicht in de werkelijke risico’s en de beheersmaatregelen die daar het beste bij passen. Wanneer je ook na de ontwerpfase met dezelfde aannemer verder gaat, schakel je sneller door. Dit komt niet alleen de kwaliteit van het project ten goede. Onderaan de streep ben je minder gemeenschapsgeld kwijt en heeft ook de aannemer een nette boterham verdiend.’
‘In deze fase vormen wij samen één team’
‘Als projectleider doe ik nu mijn eerste ervaring op in bouwteamverband. Samen met een aannemer werken wij aan het groot onderhoud en de optimalisatie van onze zuivering in Boxtel. Een project waarbij de nodige technische vraagstukken niet ingevuld zijn. De ideale scope om in bouwteamverband tot een uitvoeringsontwerp te komen. Mijn ambitie? Ervoor zorgen dat een buitenstaander straks niet meer ziet wie nu de opdrachtgever en wie de opdrachtnemer is. Met andere woorden: samen vormen wij team ‘Altijd Zuiver’. En het is in deze fase ons doel om binnen het taakstellend budget tot de meest optimale oplossing te komen. Het is een voordeel dat je dit ontwerpproces samen doorloopt. Je vult elkaar aan: wij vanuit onze kennis van de RWZI, de aannemer vanuit zijn ervaring om een werk te maken. Natuurlijk zal het straks spannend worden. Het budget is niet oneindig en je moet keuzes maken en concessies doen. Maar dit doe je vanuit een andere mindset. Je zit niet tegenover elkaar, je doet het samen. Dit voorkomt dat je als opdrachtgever straks het onmogelijke eist, terwijl de opdrachtnemer zich in allerlei bochten wringt om z’n marges te behalen.’